مبانی نظری عملکرد تجاری بانک ها

تاریخچه بانک ها

لفظ بانک از واژه آلمانی«بانک» به معنای شرکت‌ گرفته شده و به قولی دیگر واژه‌ای است که ریشه ایتالیایی داشته و به دکّه یا محل کسب و کار صرافان در ایتالیای قدیم«بانکو» اطلاق می‌شده است.

در امپراطوری بابل در قانون حمورابی(۲۰۰۰ سال قبل از میلاد) مقرراتی برای دادن وام و قبول سپرده‌های تجاری دیده می‌شود. در یونان قدیم(۴ قرن قبل از میلاد) و چین قدیم(۶ قرن قبل از میلاد) هم بانکداری متداول بوده است.

در قرون وسطی بانکداری بیشتر به دست یهودیان صورت می‌گرفت لیکن قرن چهاردهم به بعد مسیحیان نیز رفته رفته بانکداری ربوی را پذیرفتند و بسط و توسعه دادند. نخستین تجربه بانکداری به شکل جدید آن در فرانسه در سال ۱۷۱۶ میلادی صورت تحقق بخود گرفت. «جان لا» که مردی اسکاتلندی بود در سال ۱۷۱۶ به فرانسه رسید و امتیاز تأسیس بانک را از لوئی چهاردهم گرفت. توفیق«جان لا» گسترش یافت. اما او با افزایش تقاضا برای وام از طرف مشتریان به انتشار اسکناس دست زد،….سرانجام مراجعه مردم برای دریافت پولشان(تبدیل اسکناس به فلز قیمتی)موجب ورشکستگی بانک او گشت و وی از فرانسه گریخت و پنهان شد. این نخستین تجربه بانکداری درس اول و آخر را به دنیای جدید آموخت «جمع‌آوری­سپرده‌های مردم و تجهیز منابع و مصرف­آنها با احتیاط­ و­­دوراندیشی»(شکری،طالب،۱۳۷۷:ص۳۵ ).

بانکداری در ایران در قرون وسطی تا اوایل قرن نوزدهم منحصر بود به فعالیت صرافی، در این دوره هیچ مؤسسه دولتی و هیچ بانک خارجی در ایران فعالیت نداشت. مراکز مهم صرافی در آن ایام عبارت بودند از: تبریز، مشهد، تهران، اصفهان، شیراز و بوشهر. تبریز روابط بین ایران و اروپا، مشهد مرکز معاملات آسیای خاور‌، اصفهان، تهران و شیراز از مراکز امور بانکی مربوط به آسیای میانه بودند.

مهمترین صرافی آن دوره عبارت بودند از:

۱- تجارتخانه برادران تومانیانس(۱۲۷۰ هـ.ش تبریز)

۲- تجارتخانه جمشیدیان(۱۲۶۵هـ.ش) انحلال ۱۲۹۱ هـ.ش

۳- تجارتخانه جهانیان(۱۲۷۴ هـ.ش یزد) انحلال ۱۲۹۱ هـ.ش

۴- شهرک اتحادیه(۱۲۷۶ هـ.ش تبریز) انحلال ۱۲۹۱ هـ.ش

مطالعه بیشتر